مجله تخصصی مطالعات آمریکا

پل پیلار / نشنال اینترست

  با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰، رییس‌جمهوری آمریکا اکنون به فکر تغییر رویکرد خود در قبال ایران افتاده؛ تغییری که می‌تواند وی را پیروز انتخابات کند.
دونالد ترامپ که با ترک توافق هسته ای با ایران، به طرز احمقانه ای اجماع بین المللی بر سر چگونگی توافق با تهران را برهم زده، هنوز یک راه دیپلماتیک پیش رو دارد.
اکنون سیاست ایالات متحده در قبال ایران باید در راستای تلاش برای بهبود نافرجامی های حاصل از برهم زدن نظم بین المللی توسط رییس جمهوری آمریکا باشد. سیاست  ترامپ در ابتدا بر مقابله با ایران استوار بود اما وی با نزدیک شدن به تاریخ انتخابات،  با هدف پیروزی دوباره در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰، تصمیم به جلوگیری از رویارویی گرفت. لذا هرگونه امید به موفقیت وی در انتخابات در گرو تغییر چشمگیر سیاست های واشنگتن است.

از جمله نخستین گام های جدی ترامپ برای آغاز فشار حداکثری بر ایران، خروج از توافق هسته ای بود که بی تردید یکی از انگیزه های اصلی وی برای این خروج، فشارهای اسراییل بود؛ رژیمی که مخالف هرگونه توافق با ایران است.

دولت ترامپ پس از خروج از توافق هسته ای اشارات مبهمی به ایجاد یک توافق بهتر داشت اما هرگز زوایای این معامله را روشن نساخت. بازیگران مختلف در دولت وی خواسته های متفاوتی داشتند. به ویژه "جان بولتون" مشاور سابق امنیت ملی که همواره خواستار حمله نظامی به ایران بود.

پس از خروج ترامپ از برجام و آغاز کارزار فشار حداکثری، کاخ سفید همواره بر دستاوردهای مثبت خروج از برجام تاکید داشت. اما در اواسط سال ۲۰۱۹، نادیده گرفتن شکست های پی در پی کارزار فشار حداکثری واشنگتن علیه تهران دیگر امکان پذیر نبود. در این برهه که دیگر شکیبایی ایران به ویژه پس از تحریم صادرات نفتی به سر رسیده بود، جهان شاهد اقدامات گام به گام ایران برای کاهش تعهدات در قبال برجام بود. تهران با استفاده از همان راهبردی که پیش از مذاکرات هسته ای به کار گرفته بود، به تدریج فعالیت هسته ای خود را برای فشار بر ایالات متحده و دیگر طرف ها برای مذاکره جدی در مورد رفع تحریم ها افزایش داد. به عبارت دیگر، ایران فشار حداکثری واشنگتن را با فشار پاسخ داد.

اما داستان دیگری که دولت ترامپ از آن به عنوان دلیل تحریم های اقتصادی علیه ایران مطرح می کند، نقش ایران در خاورمیانه است که واشنگتن آن را غیرسازنده تلقی می‌کند. اما پس از افزایش فشارها بر تهران در سال ۲۰۱۸، هیچ محدودیتی در فعالیت های منطقه ای ایران دیده نشد. 

ایران پیش از کارزار فشار حداکثری ایالات متحده، اقدام خاصی (در منطقه) انجام نمی داد و دلیلی برای این کار نداشت. اما در پی آغاز سیاست ضدایرانی ترامپ، تهران دیگر چیزی برای از دست دادن نداشت. مقامات عالی ایران به روشنی اظهار داشتند که اگر این کشور نتواند نفت خود را صادر کند، دیگر تولیدکنندگان خلیج فارس هم قادر نخواهند بود. به عبارتی باید تاکید کرد اگر فعالیت های منطقه ای ایران نگران کننده است، این نگرانی را باید حاصل آغاز فشار حداکثری دولت ترامپ دانست.

اما پس از آشکار شدن شکست های کارزار فشار حداکثری به نظر می رسد دولت ترامپ در پی ایجاد برخی تغییرات است و از جمله این تغییرات تصمیم وی برای اخراج بولتون در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریور سالجاری) بود؛ فردی که احتمالا بزرگترین مانع دولت برای هرگونه برخورد سازنده با ایران بود. ترامپ همچنین در راه تلاش های "امانوئل مکرون" رییس جمهوری از دیدار در سطح ریاست جمهوری با ایران استقبال کرد.

اما در حال حاضر ایران مخالف مذاکره با ایالات متحده است. تهران هیچ علاقه‌ای به دیدار و گفت و گو با ترامپ(در شرایط کنونی) ندارد. روحانی تلاش های مکرون برای برقراری تماس با ترامپ را هم نپذیرفت و هرگونه گفت و گو را منوط به اصلاح سیاست های واشنگتن و تغییر شرایط کنونی دانست.

ایران همچنان اصرار دارد که ایالات متحده پیش از شروع هرگونه مذاکرات باید امتیازاتی در زمینه رفع تحریم ها بدهد. هرچند این امر لزوما بدان معنا نیست که ایالات متحده باید پیش از آغاز مذاکرات تمامی تحریم ها را رفع کند اما دستکم نخستین گام باید از سوی واشنگتن برداشته شود.

با این وجود ایرانیان امکان مذاکره با دولت ترامپ را رد نمی کنند. فشار اقتصادی تحریم ها همچنان ادامه دارد و جمهوری اسلامی باید به مردم خود نشان دهد که برای تسکین درد هیچ فرصتی را از دست نمی دهد.

از سوی دیگر ایران با علم به انزوای روزافزون آمریکا، به این مذاکرات تشویق هم می شود. در این میان انزوای آمریکا با تغییر رویکرد کشورهای عربی خلیج فارس نسبت به تهران چشمگیر است.  

ترامپ و  ایران هر دو خواهان توافق آن هم در آینده ای نزدیک هستند. در این میان شاید ترامپ نتواند راهی امن برای عقب نشینی از این جنگ اقتصادی علیه ایران پیدا کند.  اما باید بدانیم بدون توافقی مانند برجام، ایران به مسیر کنونی برای از سرگیری برنامه هسته ای ادامه می دهد.

اگر پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰ هیچ توافقی میان آمریکا و ایران صورت نگیرد، چشم انداز چنین توافقی پس از انتخابات بهتر خواهد بود. این امر به ویژه در صورت موفقیت یک نامزد دموکرات بر ترامپ صادق است. به عبارتی با آمدن یک نامزد دموکرات بر سر کار و بازگشت آمریکا به برجام یا چیزی شبیه آن، کمی از اعتماد از دست رفته باز خواهد گشت اما حتی با چنین تغییراتی، زمان طولانی لازم است تا خسارت هایی که سیاست های دولت ترامپ به ایران وارد کرده، جبران شود. /ایرنا