کاستی‌ها و راهکارهای توانمندسازی دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، مصطفی دلاورپوراقدم

توانمندسازی دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران، مستلزم بازتعریف و اصلاح برخی از ساختارها و فرایندهای سیاستگذاری در مجلس شورای اسلامی است. در این میان، نبود همسویی بین دیپلماسی رسمی و پارلمانی، کم‌رنگ بودن نقش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی‌، قاعده‌مند نبودن فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی‌، عدم مستندسازی و ثبت تجارب مرتبط با دیپلماسی پارلمانی چابک نبودن فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی‌، کم بودن منابع مرتبط با دانش دیپلماسی پارلمانی‌، فقدان توسعه نظام‌مند احزاب و فراکسیون‌های پارلمانی‌، نبود معاونت بین‌الملل در ساختار سازمانی مجلس شورای اسلامی‌، عدم مکانیسم لازم برای بهره‌گیری از تجارب نمایندگان ادوار با‌تجربه و متخصص‌، فقدان اساسنامه منسجم برای فعالیت گروه‌های دوستی و هیئت‌های دیپلماتیک پارلمانی‌، پایین بودن تعداد اتحادیه‌های پارلمانی منطقه‌ای و فقدان سند مشارکت راهبردی بین وزارت امور خارجه و کمیسیون امنیت ملی تنها بخشی از مجموعه مواردی هستند که توانمندسازی فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی را با چالش‌هایی مواجه ساخته‌اند‌. در این مقاله ضمن بررسی و اولویت‌بندی موانع فراروی فعالیت‌های دیپلماتیک نمایندگان‌، راهکارهایی برای توانمندسازی دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد شده‌اند. متن کامل مقاله

بررسی روند امنیتی‌سازی فعالیت هسته‌ای ایران توسط لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا از منظر مکتب کپنهاگ

سید محمد علی علوی؛ دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی؛ دانشگاه علامه طباطبایی

این مقاله در نظر دارد تا با استفاده از گزاره‌های مکتب امنیتی کپنهاگ به بررسی فعالیت لابی طرفدار اسرائیل در ایالات متحده آمریکا در جهت امنیتی ‌سازی فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و تهدید قلمداد نمودن آن بپردازد. فرضیه مقاله بر این اساس است که رژیم صهیونیستی اسرائیل با بهره گیری از ظرفیت لابی گری در ایالات متحده آمریکا اقدام به امنیتی سازی فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران نموده و از این طریق تلاش نموده تا مانع پیشرفت برنامه هسته ای ایران گردد. متن کامل مقاله

تهدید غرب، برداشت روسیه و بحران اوکراین

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، منوچهر مرادی؛ دانشگاه علامه طباطبایی

در شرایطی که نزدیک به سه سال از آغاز بحران اوکراین و سرنگونی دولت طرفدار مسکو در کی‌یف می‌گذرد، طرح دیدگاه‌های متفاوت در خصوص رفتار روسیه در قبال بحران اوکراین همچنان ادامه دارد. غالب نظرات ارایه شده، مواضع مسکو را متاثر از رویکرد تهاجمی و نوامپریالیستی روسیه در دوره زمامداری ولادیمیر پوتین می‌دانند. مقاله حاضر در پاسخ به چرایی رفتار روسیه، تئوری موازنه تهدید استفن والت را به خدمت گرفته و این فرضیه را به آزمون خواهد گذاشت که برداشت مسکو از تهدیدات سیاسی - امنیتی غرب در محیط امنیتی خود، مهمترین عامل در شکل‌گیری رفتار این کشور در قبال تحولات اوکراین است. در جهت تبیین موضوع، ضمن بررسی کلی تحولات اوکراین، به مناسبات روسیه و غرب، تلاش غرب به‌ویژه امریکا برای نفوذ در حوزه مشترک‌المنافع پرداخته خواهد شد. همچنین، تلاش خواهد شد تا برداشت روسیه از تهدید غرب، با مروری بر گرایشات فکری و اظهارات مقامات روسی و همچنین مفاد اسناد سیاسی - امنیتی بالادستی تشریح شود. متن کامل مقاله.

گفتمان اعتدال‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، دانشگاه علامه طباطبایی

با آغاز به کار دولت یازدهم در 13 مرداد ماه 1392 خرده گفتمان دیگری در چارچوب کلان گفتمان اسلام‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ظهور کرد. این خرده گفتمان، براساس گفتمان عام این دولت، اعتدال‌گرایی نامیده می‌شود. بر مبنای منطق تحول و چرخة گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران گفتمان اعتدال‌گرایی را می‌توان "آرمان‌خواهی واقع‌بینانه" یا "آرمان‌گرایی واقع‌بین" نامید. دال مرکزی گفتمان اعتدال‌گرایی تعادل و توازن است که برحسب توازن بین آرمان و واقعیت، انواع عقلانیت، مصالح اسلامی و منافع ملی، اهداف سیاست خارجی، اهداف و ابزار سیاست خارجی، عناصر قدرت ملی، اعمال قدرت و دیپلماسی، حق و تکلیف، سه اصل عزت، حکمت و مصلحت، ساختار سیاست خارجی و توسعه روابط خارجی تعریف می‌شود. عناصر و دقایق گفتمان اعتدال‌گرایی نیز عبارتند از: آرمان‌گرایی، واقع‌گرایی، عقل‌گرایی متوازن، تکلیف‌گرایی معطوف به نتیجه، تعامل‌گرایی‌ سازنده، امنیت‌طلبی، منزلت‌طلبی، صلح‌طلبی، عدالت‌گرایی، تحول‌گرایی، کمال‌گرایی، توسعه‌گرایی متوازن و چندجانبه‌گرایی متوازن. با این تعاریف سئوال اساسی مقاله پیش رو این است که گفتمان اعتدال‌گرایی برحسب دقایق و اجزای خود چگونه می‌تواند به تحقق اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مساعدت نماید؟ در پاسخ به این پرسش، مقاله حاضر این فرضیه را مد نظر قرار می‌دهد که گفتمان اعتدال‌گرایی به عنوان یک خرده گفتمان در کلان گفتمان اسلام‌گرایی ظرفیت بالاتری را برای بهره‌گیری از واقع‌بینی در تحقق اهداف و منافع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به خدمت گیرد. متن کامل مقاله

بررسی نگرش های موجود در دو جامعه ایران و آمریکا درباره موضوع هسته ای ایران

مقاله علمی پژوهشی؛ جلیل بیات دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، دانشگاه علامه

اکثر پژوهش‌های صورت گرفته پیرامون موضوع هسته‌ای ایران با رویکرد نظری واقع‌گرایانه به بررسی روابط دولت‌ها و دولت‌مردان پرداخته‌اند و از بررسی عوامل غیرمادی تأثیرگذار بر موضوع هم چون محیط، نگرش‌ها و گرایش‌های اجتماعی غفلت ورزیده‌اند. یکی از موضوعات غیرمادی تأثیرگذار بر مسائل سیاسی، نظرات و دیدگاه‌های جاری در سطح جامعه‌ی است که از آن به‌عنوان افکار عمومی نام‌برده می‌شود. بر اساس نگاه سازه انگارانه تمامی پدیده‌های اجتماعی ازجمله تصمیمات سیاست خارجی، به‌صورت اجتماعی برساخته می‌شوند و این موضوع شامل تصمیمات استراتژیکی هم چون موضوع هسته‌ای ایران نیز می‌شود. بنابراین از آن جا که تصمیم‌های سیاسی در خلأ پایه‌گذاری نمی‌شوند بلکه متأثر از ارزش‌ها و هنجارهای درون جامعه‌ی هستند، این تحقیق سعی دارد با توجه به تحقیقات و نظرسنجی‌های صورت گرفته در دو جامعه‌ی ایران و آمریکا به تحلیل و تبیین دیدگاه‌های مردم دو کشور درباره‌ی موضوع هسته‌ای ایران و تأثیر آن بر مواضع تصمیم‌گیرندگان دو کشور بپردازد.

متن کامل مقاله

چرا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به نفع ایران است؟

سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه

شارل دوگل رئیس جمهوری اسبق فرانسه یکی از سرسخت ترین مخالفان پیوستن بریتانیا به جامعه اقتصادی اروپا بود. چون وی انگلستان را اسب تروای آمریکا در اروپا می دانست. از این رو، تا او زنده بود انگلستان اجازه نیافت به جامعه اقتصادی اروپا بپیوندد. مهم ترین دلیل مخالفت دوگل آن بود که عضویت انگلستان در جامعه اقتصادی اروپا بر وابستگی بیش از حد آن به آمریکا می افزاید و از استقلال و آزادی عمل آن در نظام بین الملل می کاهد. به گونه ای که اروپای با انگلستان عملا آلت دست آمریکا خواهد بود. مهمترین دلیل و انگیزه پیوستن انگلستان به فرآیند همگرایی اروپایی نیز بازیابی جایگاه از دست رفته بریتانیای کبیر در نظام بین الملل دوقطبی بود. چون پس از جنگ جهانی دوم و ظهور دو ابر قدرت آمریکا و شوروی، برای نخستین بار در تاریخ معاصر، اروپا از کانون روابط بین الملل خارج شد. این واقعیت بدان معنا بود که انگلستان به تنهایی دیگر از تأثیرگذاری چندانی در روابط بین الملل برخوردار نبود. جامعه کشورهای مشترک المنافع تا چند سالی می توانست تنها به صورت نمادین بستری برای نقش آفرینی جهانی بریتانیا فراهم سازد، ولی این بساط نیز به زودی جمع شد. پس تنها راه باقی مانده چسبیدن به یک بلوک منطقه ای بود که تا اندازه­ای می توانست جبران مافات کند.

امریکا و روابط جمهوری اسلامی ایران - فدراسیون روسیه

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی؛ دانشگاه علامه

روی کار آمدن ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهور روسیه در سال 2012 و متعاقب ، آن، انتخاب دکتر حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران در سال 2013 شرایط جدیدی را در روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه رقم زده است؛ هفت دور دیدار و مذاکره روسای جمهور و سفرهای متعدد جمع قابل توجهی از وزرا و دیگر مقامات سیاسی، امنیتی و اقتصادی دو کشور به تهران و مسکو، تقویت زیرساخت ها و فراهم نمودن مبانی اسنادی و حقوقی مناسبات د ر جهت توسعه و تحکیم روابط در سطوح دولتی و مردمی، همکاری و هم افزائی موثر در بحران های منطقه ای به ویژه عملیات مشترک میدانی در سوریه و اشتراک مواضع در بسیاری از موضوعات منطقه ای و بین المللی، شرایط بی سابقه ای را در فراز و نشیب روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فراهم کرده است. مولفین مقاله حاضر با بررسی روند روابط ایران و روسیه طی سه سال اخیر، علت اساسی شکل گیری وضعیت کنونی روابط ایران و روسیه را مورد بررسی قرار خواهند داد و سوال اصلی خود را چنین مطرح می کنند که کدام عامل مهم ترین نقش را در فراز و نشیب روابط ایران و روسیه در سه دهه اخیر ایفاء کرده است؟ و در پاسخ به این سوال فرضیه مقاله چنین مطرح کرده که تقابل تهران و واشنگتن و نگرانی ایران نسبت به تهدید امریکا طی سال های 1991 تا 2012 مهم ترین عامل در نزدیکی تهران به مسکو و متقابلا، تنش و تقابل در روابط مسکو و واشنگتن و افزایش تهدید های امریکا علیه روسیه از سال 2012 تاکنون مهم ترین علت نزدیکی روابط تهران - مسکو است.

دانلود متن کامل