مجله تخصصی مطالعات آمریکا

دیپلماسی ایرانی: آن چه از گذشته مرسوم بوده است در اکثر دولت های جدیدی که بر سر کار می آید توافقات و تعهدات بین المللی دولت قبلی را محترم می شمارند. ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا در شعارهای انتخاباتی خود از توافق هسته ای با ایران با عناوینی مانند یک رسوایی، بدترین توافق تاریخ آمریکا و احمقانه یاد کرده است.

او ابتدا پاره کردن توافق را بر زبان آورد اما بعد از مدتی اعلام کرد که در آن بازنگری می کند، آنچه مشخص است ترامپ در این مدتی که از توافق هسته ای ایران سخن گفته هنوز فرصت نکرده است تا این توافق را مطالعه کند و بازنگری در توافق از زبان یکی از مشاوران او گفته شده امّا خود او در این زمینه بصورت مفصل صحبت نکرده است تا مشخص شود کدام ضرورت در کدام بند باید بازنگری شود. ترامپ هیچ بهانه و ضرورت مشخصی برای بازنگری در برجام ندارد. صرفا یک شعار انتخاباتی را می خواهد عملی کند قطعا مطالعه این توافق به ترامپ کمک خواهد کرد که پی ببرد یک توافق اقتصادی یا یک قرارداد دوجانبه نیست که بندهایی را به دلخواه در آن کم و زیاد کند و همچنین می تواند اطلاعاتی در زمینه نظام عدم اشاعه، آژانس بین المللی انرژی اتمی، شورای امنیت و چرخه سوخت هسته ای، مسائل سیاسی و امنیتی بدست آورد و به پیامدها و عواقب اقدامش بیشتر پی خواهد برد.

همان گونه که گفته شده ترامپ مصمم است تا توافق هسته ای با ایران را بازنگری کند و آن را یک ضرورت می داند که این موضوع با عدم پذیرش و استقبال از طرف اتحادیه اروپا و برخی از کشورها روبرو شده است. اگر ترامپ توافق را بازنگری کند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر ترامپ بعد از رفتن به کاخ سفید اعلام بازنگری در توافق هسته ای را اعلام کند ایران در اقدامی گام به گام گزینه های برسی شده خود را بررسی و اعلام خواهد کرد و هر اقدامی از جانب آمریکا با واکنش شدید ایران مواجه خواهد شد.

 قطعا بازنگری یک طرفه در توافق به ویژه اگر به ضرر ایران باشد از جانب ایران مورد پذیرش واقع نخواهد شد و به اصل توافق ضربه خواهد زد و از طرف تهران توافق بی اعتبار خواهد شد. در جریان یک دهه پرونده هسته ای، ایران نشان داد که زیر بار زور نخواهد رفت پس هر گونه بازنگری نیازمند پذیرش از جانب ایران خواهد بود که ایران هیچ نیازی در بازنگری توافق نمی بیند و آمریکا نمی تواند تغییرات احتمالی که ایجاد خواهد کرد را به زور به ایران تحمیل کند.

اگر ترامپ از طریق حق وتو و شورای امنیت این امر را دنبال کند تا ایران را وادار به پذیرش شرایط جدید کند به دلیل عدم اجماع جهانی و همراهی متحدانش احتمال موفقیت اندک است و پیامدهای آن به مراتب بیشتر خواهد بود. ضمن این که تنش و جنگ سرد در روابط دو کشور تشدید خواهد شد و تصویب قطعنامه از طریق شورای امنیت توسط آمریکا خود به خود ایران را مصمم خواهد کرد تا به شرایط قبل از توافق برگردد و برنامه هسته ای خود را با شتاب هر چه بیشتری دنبال کند.

در آن زمان ترامپ هر چه تلاش کند دیگر نمی تواند اعتماد دوباره ایران برای آوردن ایران بر سر میز مذاکره را جلب کند امّا ایران کماکان بی اعتماد خواهد ماند و آمریکا که بیش از یک دهه ایران را تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی می دانست خود عامل برهم زدن ثبات و امنیت جهانی خواهد شد.

این توافق با حساسیت و دقت بالایی نوشته شده است و از نظر توافق کنندگان یک توافق برد- برد و منطقی محسوب می شود و اگر با بازنگری ترامپ توافق هسته ای بی اعتبار شود توسل به زور تنها گزینه جایگزین توافق خواهد بود که به نفع هیچ یک از طرفین نخواهد بود و برای ترامپ که در تبلیغات انتخاباتی خود را فردی مخالف جنگ معرفی کرده و مردمی که به او رای داده اند خوشایند نخواهد بود و هزینه های هنگفتی تحمیل خواهد کرد.

 اگر بازنگری از طرف ترامپ با جدیّت پیگیری شود سایر اعضای شورای امنیت به علاوه آلمان و برخی از کشورهای دیگر تلاش خواهند کرد تا این موضوع به صورت مسالمت آمیز حل شود امّا طرح بازنگری توافق هسته ای از طرف آمریکا و اصرار رئیس جمهور آینده آن بر این موضوع در آینده با عواقب خطرناکی روبه رو خواهد شد که نه تنها ایران و آمریکا، بلکه منطقه و جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد و ترامپ مجبور به پرداخت هزینه های سنگینی خواهد شد که پرداخت بدهی آمریکا به ایران در جریان مذاکرات هسته ای در مقابل آن بسیار ناچیز خواهد بود.