مجله تخصصی مطالعات آمریکا

مازیار آقازاده- اگر بخواهیم انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا را مورد بررسی و مطالعه قرار داهیم باید با کارکرد، مفهوم و شاه بیت اصلی آن که همان "کالج های انتخاباتی" است به درستی آشنا شویم. کنوانسیون مسوول تدوین قانون اساسی در سال ۱۷۸۷ که کار تدوین و نگارش قانون اساسی ایالات متحده پس از استقلال آن از بریتانیا در ۱۷۷۶ را بر عهده داشت ، به هنگام مطرح شدن شیوه انتخاب رییس جمهور به عنوان رییس کشور و اداره کننده دولت فدرال چندین روش انتخاب رئیس جمهور از جمله انتخاب توسط کنگره، انتخاب توسط فرمانداران ایالات، انتخاب توسط مجالس قانونگذاری ایالات، انتخاب توسط گروه ویژه ای از اعضاء کنگره و انتخاب مستقیم توسط آرای مردم را مورد بررسی قرار داد، اما از آنجا که هیچکدام از این روشها نتوانست رأی لازم را به دست آورددر نهایت تعیین روش بهتر برای انتخاب رئیس جمهور به کمیته ای یازده نفره محول شد. این کمیته پس از بررسیهای لازم، پیشنهاد شکل گیری کالج های انتخاباتی اولیه را ارائه نمود و بالاخره پس از موافقت، طرح کالج های انتخاباتی با اندک اصلاحاتی در سند نهایی درج شد.
در واقع قانونگذاران امریکایی با انتخاب سیستم "کالج های انتخاباتی"تلاش داشتند تا بین دولت فدرال و حکومت ایالات نوعی تعادل بر قرار سازند. بدین طریق که در ضمن حفظ مشارکت عموم مردم در انتخابات، به ایالات دارای جمعیت کمتر حق حضور بیشتری داده شود و انتخاب رییس جمهوری مستقل از کنگره و بدون نفوذ آن به اجرا درآید. هدف از این کار این بود که رییس جمهور انتخابی، از نهایت استقلال عمل برخوردار شود و از نفوذ سیاسی گروه ها و باند های پیدا و پنهان قدرت مصون بماند.
از سوی دیگر قانونگذاران آمریکایی تلاش داشتند تا هر چه بیشتر عرصه انتخاب رییس دولت فدرال یا همان رییس جمهور را از توده گرایی و پوپولیسم به دور نگاه دارند.در این صورت کمتر فردی می توانست با شعارهای فریبنده و اغواکننده بر سرنوشت کشور مستولی شود.

۱- مفهوم و مکانیزم کالج های انتخاباتی

طبق اصل ۲ قانون اساسی ایالات متحده ، تعداد اعضای کالج های انتخاباتی در هر ایالت برابر است با تعداد نمایندگان آن ایالت در مجلس سنا و مجلس نمایندگان . جمع این افراد طبق قانون اساسی ۵۳۸ نفر تعیین شده است.

روش انتخاب این افراد نیز همانند روش انتخاب اعضای مجالس قانونگذاری در هر ایالت می باشد، لذا از این جهت انتخاب اعضای کالج ها در برخی ایالات مستقیم و در برخی دیگر غیرمستقیم و بعضا توسط مجالس ایالتی صورت می گیرد.(در۶ ایالت امریکا اعضای کالج های انتخاباتی توسط مجالس ایالتی انتخاب می شوند که به این ایالات در اصطلاح "کاکس" می گویند).

اعضای این کالج ها نباید از بین سناتورها، اعضای مجلس نمایندگان و اشخاصی باشند که دارای دفاتر تجاری یا غیرتجاری در آمریکا می باشند.همین طور نظامیان و کارمندان دولت فدرال نیز نمی توانند عضو کالج های انتخاباتی شوند.



به دلیل دوری جستن از تأثیرپذیری سیاسی، اعضای این کالج ها باید در ایالات خود گرد هم آیند و فرد مورد نظر را انتخاب کنند. از این رو قبل از روز انتخاب نهایی هیچ جلسه مشترکی برای گردهم آیی اعضای کالج های انتخاباتی ایالت های مختلف ترتیب داده نمی شود و فقط کنگره می تواند روزی مشخص را برای برگزاری جلسات و برگزیدن رئیس جمهور تعیین نماید.

برای انتخاب رئیس جمهور نیز اکثریت آرای اعضای کالج ها نیاز است.که حدنصاب آن ۲۷۰ رای اعضای کالج انتخاباتی است(از مجموع ۵۳۸ عضو).

البته بعدها در روش عمل و انتخاب این کالج های انتخاباتی ، تغییراتی در قانون اساسی به عمل آمد .(مثلا در اصلاحیه دوازدهم قانون اساسی در سال ۱۸۰۴ ) در ابتدا کالج ها به دو نفر رأی می دادند. شخصی که اکثریت آراء را کسب می کرد به عنوان رئیس جمهور و شخص دوم به عنوان جانشین رئیس جمهور شناخته می شد که امروزه این روش تغییر یافته است و رییس جمهور معاون و جانشینش را خود (و عموما بعد یا حین برگزاری کنوانسیون ملی حزبی )و چند ماه مانده به روز انتخابات به مردم معرفی می کند.

اگرچه یک معیار مشخص برای تعداد اعضای این کالج ها وجود دارد که عبارت است از مجموع تعداد اعضاء هر ایالت در مجالس سنا و نمایندگان.(مثلا ایالت کالیفرنیا که ۵۵ رای الکترال ( بالاترین رای الکترال در ایالات متحده) را دارد ۲ نماینده در سنا دارد و ۵۳ نماینده در مجلس نمایندگان. جمع عددی این دو ۵۵ می شود ) لیکن این تعداد در هر دوره مورد ارزیابی قرار می گیرد و مخصوصا برای ایالت ها و بخش های مستقل این امر مورد بازبینی واقع می شود.

در سال ۲۰۰۰ این تعداد برای بخش ها و ایالت های مستقل حداقل به سه نفر رسید . کمترین و بیشترین نفرات حاضر در کالج های انتخاباتی ۳ و ۵۵ نفر است و در حالی که ایالت هایی چون آلاسکا و یا داکوتای شمالی تنها ۳ عضو در کالج انتخاباتی دارند اما ایالت بزرگ و پرجمعیتی چون کالیفرنیا (که به تنهایی پنجمین اقتصادبزرگ جهان است)۵۵ نفر در کالج انتخاباتی دارد.

در گذشته هر ایالتی بنا بر نحوه انتخابات نمایندگان خود در مجالس قانونگذاری محلی، اعضای کالج ها را انتخاب می کرد و لذا در برخی ایالات این انتخابات غیرمستقیم بود و در برخی مستقیم.اما امروزه در بیشترایالات انتخاب مستقیم برای برگزیدن اعضای کالج ها انجام می شود و اگر چه در گذشته نقش این کالج ها پر رنگ تر بود، اما امروزه مردم اگر چه به این اعضا رأی می دهند اما در واقع آنها رییس جمهور را بر می گزینند. چرا که اسامی این افراد بر روی برگه های رأی ذکر نمی شود، بلکه نام حزب آنها و یا نام کاندیدای ریاست جمهوری ذکر شده و طبیعی است کسانی که به نامزد جمهوری خواه رأی می دهند، مقصود آن است که اعضای کالج نیز از حزب جمهوری خواه بوده باشند.

۲- کارکردها و نواقص کالج های انتخاباتی

۱-۲ رای به کاندیدایی غیر از کاندیدای مورد نظر رای دهنده ها:

هر چند که اعضای کالج های انتخاباتی در رای دادن خود آزادند اما غالبا این کاندیداها در روز انتخاب نهایی (در ماه دسامبر) به نامزدی رای می دهند که اکثریت رای دهندگان ایالتی آنها، انتخاب آن نامزد را توقع دارند.

به واقع با توجه به اینکه اعضای کالج انتخاباتی توسط حزبی برگزیده می شود که بیشترین رای را در ایالت متبوعه به دست آورده است، کمتر اتفاق می افتد که این اعضا رایی مغایر با آنچه که حزب پیروز در انتخابات ایالتی مورد نظر دارد بدهند.

اما بارها اتفاق افتاده است که اعضای کالج های انتخاباتی در روز رای گیری برای رییس جمهور (در دسامبر )،به نامزدی غیر از آنچه که انتظار می رفته است رای داده اند (و به عبارت بهتر خلف وعده کرده اند).

این اتفاق ۷ بار در قرن گذشته میلادی رخ داده است. اولین نمونه تاریخی آن در سال ۱۸۲۴ که رقابت بین آندرو جکسون با آدامز بود انجام پذیرفت و برخلاف رأی اکثریت، آدامز به عنوان رئیس جمهور معرفی شد.

در انتخابات سال ۱۸۷۶ نیز علی رغم رأی اکثریت به ساموئل تلدن، راتر فورد هایس برنده اعلام شد. در سال ۱۸۸۸ گلوور کلولند با اکثریت آرا جای خود را بنابه رأی کالج های انتخاباتی به هریسون داد .

اگرچه براساس قوانین موجود، اعضای کالج ها می توانند به افراد و نامزدان غیرحزب خود نیز رأی دهند، اما به طور سنتی این افراد صرفاً به نامزدان حزب خود رأی می دهند.
با این حال، چنانچه رأی اعضای کالج ها به نامزد غیرحزب خود معطوف شود، قانوناً هیچ اقدامی متصور نیست مگر اینکه حزب مربوطه از جهت سیاسی با این نماینده برخورد کند.همانطور که اشاره شد چنین موضوعی تاکنون ۷ بار در قرن گذشته ( در سالهای ۱۹۴۸ ۱۹۵۸، ۱۹۶۰، ۱۹۶۸، ۱۹۷۲، ،۱۹۷۶، ۱۹۸۸و ۲۰۰۰)و ۳ بار در قرن ۱۹ اتفاق افتاده است.

۲-۲ -عدم لحاظ رای حزب بازنده در هر ایالت:

در انتخابات ایالات متحده هر ایالت "سبد رای"جدا و مجزایی دارد که میزان رای در آن سبد تمامی اعضای کالج های انتخاباتی را از یک حزب تعیین می کند .

با توجه به اصل" WINNER TAKES ALL"که بر گردان فارسی آن در واقع عبارت "برنده همه چیز را می برد"است ،هر نامزدی در هر ایالتی که موفق شود اکثریت آرای آن ایالت را از آن خود کند ۱۰۰ درصد آرای آن ایالت به نامزد حزب پیروز تعلق می گیرد.از این رو ممکن است یک نامزد انتخاباتن ریاست جمهوری رای عددی بیشتری داشته باشد اما با توجه به ترکیب متکثر آرا در ایالات این نامزد موفق به کسب ۲۷۰ رای الکترال مورد نیاز برای راه یابی به کاخ سفید نشود.

مثلا نامزدی در چندین ایالتی که رای الکترال کمتری به نسبت جمعیت خود داشته است با رای بالایی پیروز شده است، اما نامزد مقابل در چند ایالتی که رای الکترال بیشتری بوده است برتری را از آن خود کرده است. بنابراین و در این صورت نامزدی که آرای الکترال بیشتری کسب کرده است علی رغم داشتن رای عددی کمتر در مجموع ایالات به کاخ سفید راه خواهد یافت.

۳- زمان ها و مکان های ثابت و" لایتغیر"

در انتخابات ایالات متحده بر طبق قانون اساسی زمان های مشخصی برای رای گیری و نیز انتخاب رییس جمهور و ...تعیین شده که بیش از ۲۰۰ سال است که تغییر نکرده اند. چند تاریخ معین برای انجام انتخابات وجود دارد. اولین تاریخ عبارت است از سه شنبه بعد از اولین دوشنبه در ماه نوامبر. این تاریخ و روشی که در سال ۱۸۴۵ توسط کنگره برگزیده شد، برای جلوگیری از بی نظمی و اشتباه بود، که به طور سنتی نیز ماه نوامبر به دلیل آن انتخاب شده که زمان درو بوده و کشاورزان زمان لازم برای رأی دادن را داشته اند. سه شنبه بدین دلیل انتخاب شده که با فاصله لازم از یکشنبه قرار دارد که روز استراحت مردم می باشد. همچنین در ماه نوامبر زمستان هنوز آغاز نشده و امکان مسافرت در شمال کشور وجود دارد.

اعضای کالج ها نیز بر اساس زمان تعیین شده از سوی کنگره در ایالات خود گرد هم آمده و رأی خود را اعلام می کنند. این روز توسط کنگره اولین دوشنبه بعد از دومین چهارشنبه در ماه دسامبر تعیین شده است. پس از رأی دادن، آرای آنها مهر و موم شده و برای رئیس مجلس سنا ارسال می گردد. پس از ارسال آراء کالج های انتخاباتی نیز به اتمام می رسد و تا انتخاباتی دیگر این کالج ها وجود نخواهند داشت.

۴- جایگاه معاون اول ریاست جمهوری:

در انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا هر نامزدی موظف است تا چند ماه مانده به روز رای گیری معاون خود را به مردم معرفی کند.پس از معرفی معاون نامزد انتخابات ریاست جمهوری به همراه معاونش تبدیل به یک زوج انتخاباتی می شوند.طبق قانون اساسی معاون ریاست جمهوری آمریکا دو اختیار و جایگاه و یا کارکرد عمده دارد که یکی اداره مجلس سنا است و دیگری جایگزین شدن به جای رییس جمهور در صورت فوت یا بیماری یا استعفای آن است.

در دهه های گذشته به کرات اتفاق افتاده است که معاون رییس جمهور جایگزین رییس جمهور شده است. بنابراین چون بر طبق قانون اساسی آمریکا زمان برگزاری انتخابات در این کشور ثابت و لایتغیر است هیچ گاه در صورت فوت یا استعفای رییس جمهور انتخابات زودرس یا چیزی شبیه به آن برگزار نمی شود.

حتی اگر رییس جمهور در روز اول مسئولیت خود بنا به دلایلی فوت کند و یا قادر به ادامه فعالیتش به عنوان رییس جمهور نباشد،این معاون رییس جمهور است که تا پایان مهلت قانونی ۴ ساله در جایگاه ریاست جمهوری قرار می گیرد.البته معاون ریاست جمهوری بر طبق عرف مسئولیتهای دیگری نیز دارد .



مثلا عرف رایج در دوران مبارزات انتخاباتی زوج های رقیب بر این اساس است که نامزد های اصلی (دو حزب دموکرات و جمهوریخواه و به ویژه در ماه اخر مانده به روز انتخابات) به طور مستقیم کمتر به یکدیگر حمله می کنند و سعی می کنند حتی با زدن حرف های همه پسند نظر همه رای دهندگان (حتی سمپات های حزب مقابل را نیز) به خود جلب کنند.در این هنگام این معاونان هستند که وظیفه حملات مستقیم علیه نامزد رقیب را بر عهده می گیرند.

در تاریخ ۶ دهه گذشته آمریکا چندین بار معاونان ریاست جمهوری پس از فوت یا استعفای رییس جمهور به کرسی ریاست جمهوری تکیه زده اند.ترومن پس از فوت پرزیدنت روزولت و جرالد فورلد پس از استعفای نیکسون در سال ۱۹۷۴ را می توان در این زمینه ذکر کرد.

۵- نتیجه نهایی شمارش آرا

پس از ارسال آراء به کنگره، مرحله نهایی انتخابات انجام می پذیرد. دو مجلس سنا و نمایندگان در نشست مشترک خود(که در ۶ ژانویه آن سال و در ساعت ۱ بامداد برگزار می شود) آرا را شمرده و رییس جمهور ایالات متحده را به مردم معرفی می کنند. معاون رئیس جمهور که به عنوان رئیس سنا می باشد، آراء را باز نموده و آنها را به اعلام کنندگان (۴نفر) جهت اعلام عرضه می کند. چنانچه کسی به فرآیند انتخاب رییس جمهور اعتراضی داشته باشد باید آن اعتراض را مکتوب کرده و آن اعتراض به طور مشترک از جانب ۱ عضو مجلس سنا و ۱ عضو مجلس نمایندگان به انجام برسد. نامزدی که اکثریت آراء را داشته باشد (۲۷۰ از ۵۲۸ رأی کالج ها) به عنوان رئیس جمهور معرفی می گردد.

در صورتی که هیچ کدام از نامزدها اکثریت لازم(۲۷۰ رای الکترال)را کسب نکنند رئیس جمهور از بین سه نفر آخر توسط مجلس نمایندگان و معاون رئیس جمهور از سوی سنا برگزیده می شود.

۶- ارزیابی

در ارزیابی نظام انتخاباتی ایالات متحده باید به این نکته اشاره داشت که شاکله این نظام انتخاباتی بر مبنای "کالج های انتخاباتی"بنا نهاده شده است که در ذات خود نوعی ترس از انتخاب مستقیم رییس جمهور توسط مردم و مهار گرایش های زودگذر اجتماعی به وسیله پختگی و تجربه اعضای کالج های انتخاباتی نهفته است.
البته اعتراضات بسیاری به این روش وجود داشته است و در کنار آن پیشنهاداتی نیز برای اصلاح این شیوه ارایه شده و می شود. مهمترین ایراد نقض حقوق اکثریت و رای عددی مردم است.

مورد ایراد دیگر اصل "برنده همه چیز را می برد"است که بر طبق آن رای مردمی که در ایالت ها در اقلیت هستند و به نامزدی رای داده اند که بازنده شده است به یک باره به سبد نامزد برنده رفته و به یکباره تبدیل به عکس خود می شود و بدین وسیله می توان گفت رای کمتر در ایالت ها به مفهوم خوانده نشدن رای است.

بنابراین عده ای معتقدند که بهتر است کالج های انتخاباتی حذف شوند، یا رأی اکثریت اعضا ملاک قرار گیرد و یا اصل «برنده، تمام آرا را می برد» ملغی شود و یا روش انتخابات تناسبی برقرار شود که طی آن نامزدی که اکثریت بیشتر را به خود اختصاص می دهد، به عنوان رئیس جمهور معرفی شود.

مخالفین روش کالج های انتخاباتی چند نقیصه عمده سیستم کالج های انتخاباتی را چنین بر می شمارند:

۱-احتمال تغییر رای اعضای کالج های انتخاباتی در روز رای گیری
۲-احتمال به قدرت رسیدن رییس جمهوری با رای کمتر
۳-عدم امکان حضور نامزدی مستقل و خارج از دو حزب دموکرات یا جمهوریخواه
۴-کاهش انگیزه مشارکت مردم

اما همچنان نخبگان سیاسی آمریکا رای گیری به شیوه کالج های انتخاباتی را پخته ترین فرایند تلفیق دموکراسی با مصلحت عمومی نخبه گرایانه می دانند و از این شیوه دفاع می کنند.شیوه ای که در جهان منحصر به فرد است.

البته این شیوه کاملا تحت تاثیر تجربیات تاریخی و واقعیات اجتماعی و سیاسی در هنگام استقلال و شکل گیری کشور ایالات متحده در ربع آخر قرن هجدهم میلادی شکل گرفته است و به مرور زمان نیز تحولاتی در آن صورت پذیرفته است.
منبع: سایت عصر ایران سال 1391